Η ρήξη χιαστού στο γόνατο καθιστά την άρθρωση ασταθή και τη βάδιση δύσκολη.
Είναι συχνός αθλητικός τραυματισμός συνήθως σε ποδόσφαιρο, μπάσκετ, σκι, κ.α. αθλήματα.
Κάθε γόνατο έχει μέσα στον αρθρικό θύλακα 2 συνδέσμους σε χιαστή διάταξη: ένα εμπρόσθιο και έναν οπίσθιο. Οι δύο αυτοί σύνδεσμοι ενώνουν στην άρθρωση το μηριαίο οστό με το κνημιαίο.
Οι δύο χιαστοί σύνδεσμοι (ονομάζονται έτσι γιατί κάνουν ένα Χ μεταξύ τους στο εσωτερικό των γονάτων) και έχουν καθοριστικό ρόλο στην κάμψη του γονάτου. Ανάμεσα στo μηριαίο οστό και την κνήμη υπάρχουν οι μηνίσκοι για την απόσβεση των κραδασμών που δέχεται η άρθρωση του γόνατος. Όλα τα ανωτέρω περιβάλλονται από τον αρθρικό θύλακα ο οποίος περιέχει το αρθρικό υγρό που προστατεύει-λιπαίνει και τρέφει την άρθρωση.
Εμβιομηχανική
Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος έχει ως κύρια λειτουργία την παρεμπόδιση της πρόσθιας μετατόπισης της κνήμης σε σχέση με το μηρό. Συμβάλλει επίσης σε μικρότερο βαθμό στην έσω και έξω πλάγια σταθερότητα του γόνατος όπως επίσης στην έσω και έξω στροφική σταθερότητα.
Συγχρόνως αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την εξασφάλιση της φυσιολογικής κινητικότητας του γόνατος, αφού συνεισφέρει τόσο στη στατική όσο και στη δυναμική σταθερότητα της άρθρωσης
Τι είναι η ρήξη εμπρόσθιου χιαστού ;
Η ρήξη του συνδέσμου πραγματοποιείται μετά από παρέμβαση στροφικών δυνάμεων στην άρθρωση του γόνατος όπου παρουσιάζει ολική ρήξη ( ολική κοπή του συνδέσμου )ή μερική ρήξη ( μερική κοπή του συνδέσμου ).
Και στις δύο περιπτώσεις , διάτασης του συνδέσμου σε μερική ρήξη ή ολικής παρουσιάζει οίδημα και αστάθεια στο γόνατο.
Και οι δύο σύνδεσμοι, εμπρόσθιος και οπίσθιος μπορούν να κοπούν παρόλο που σύνηθες φαινόμενο είναι η ρήξη εμπρόσθιου.
Συμπτώματα κατά την ρήξη εμπρόσθιου χιαστού:
Τα παρακάτω συμπτώματα εμφανίζονται αμέσως κατά την ρήξη:
- Την στιγμή που κόβεται ο σύνδεσμος στο γόνατο, γίνεται αισθητό και ταυτόχρονα ακούγεται ένας θόρυβος
- Αμέσως μετά από τον τραυματισμό, το γόνατο παρουσιάζει οίδημα και πονά.
- Σε κάποιες περιπτώσεις παρουσιάζει και εσωτερικό αιμάτωμα στο γόνατο. Αυτό το σύμπτωμα μπορεί να παρουσιαστεί σε δεύτερο χρόνο μετά από λίγο.
Οι σύνδεσμοι στο γόνατο υπάρχουν για να σταθεροποιούν την άρθρωση ώστε να κινείται σε σωστή γωνία και να ασκεί ισομερή πιέσεις στους μηνίσκους-κνήμη.
Όταν υποστεί η άρθρωση ρήξη τα παρακάτω συμπτώματα είναι εμφανή:
- Η αίσθηση ότι ο μηρός σε σχέση με την κνήμη ¨ μετακινείται¨ γλιστρά εμπρός
- Μια αστάθεια – έλλειψη σιγουριάς κατά το βάδισμα και ένα μη ελεγχόμενο λύγισμα στο γόνατο.
- Παρουσιάζεται μια πτώση στη δύναμη του τετρακεφάλου και κατ΄επέκταση όλου του μηρού ( το σύμπτωμα αυτό εμφανίζεται προοδευτικά )
- Μια δυσκολία σε έκταση και κάμψη του γόνατος ή και φαινόμενα όπου το γόνατο ¨μπλοκάρει¨ και δεν λυγίζει.
Σε μια ρήξη συνδέσμων στο γόνατο τα συμπτώματα που εμφανίζονται συνήθως έχουν να κάνουν με το πόσο σοβαρός είναι ο τραυματισμός και ποιος από τους δύο συνδέσμους έχει υποστεί ζημιά. Σε περίπτωση ρήξης οπίσθιου η κνήμη με τον μηρό παρουσιάζουν μια ¨συρταρωτή αστάθεια¨ προς τα πίσω , δηλ. διολισθαίνει η κνήμη προς τα πίσω σε υπερέκταση ενώ σε περίπτωση ρήξης εμπρόσθιου συμβαίνει το αντίθετο, δηλ. η κνήμη διολισθαίνει προς τα εμπρός.
Σε ποιο σοβαρές περιπτώσεις μαζί με τον τραυματισμό του εμπρόσθιο χιαστό δημιουργείται το φαινόμενο του Unhappy triad όπου τραυματίζεται ταυτόχρονα ο πλάγιος σύνδεσμος και ο μηνίσκος.
Αίτια για τον τραυματισμό των χιαστών συνδέσμων:
Συνήθως η ρήξη του χιαστού συνδέσμου προκύπτει από την επιρροή δυνάμεων στην άρθρωση του γόνατος και ταυτόχρονα την έκταση , κάμψη ή στροφή του γόνατος που φέρει σε ολικό ή μερικό τραυματισμό του συνδέσμου:
- Σε τραυματισμό του εμπρόσθιου χιαστού από εξωτερικές επιρροές φέρει ή βίαιη υπερέκταση, κάμψη του γόνατος, στροφική κίνηση ή απότομη αλλαγή κατεύθυνσης σε αγωνίσματα όπως ποδόσφαιρο, μπάσκετ ή σκι
- Σε τραυματισμό του οπίσθιου χιαστού μπορεί να φέρει άμεση εξωτερική βία σε λυγισμένο γόνατο πχ μετά από μια πρόσκρουση σε τροχαίο ή σε χτύπημα από εμπρός όταν το γόνατο είναι σε υπερέκταση ( σε μια φάση διεκδίκησης της μπάλας από δύο παίκτες ). Σπάνια όμως παρουσιάζεται το φαινόμενο ρήξης οπίσθιου.
Διάγνωση -τεστ :
Εκτός από την μαγνητική τομογραφία ( MRT ), ακτινογραφία και την αρθροσκόπηση που προτείνεται σε σοβαρούς τραυματισμούς για να διαπιστωθεί τυχόν κάταγμα, υπάρχει και η μέθοδος με διάφορα τεστ όταν υποχωρήσει το οίδημα και ο πόνος ώστε να μπορέσει να γίνει διάγνωση.
Το Lachmann-Test όπου ο γιατρός τοποθετεί το γόνατο σε γωνία κάμψης 20º-30º, κρατά σταθερά τον μηρό και τραβά την κνήμη προς τα εμπρός για να διαπιστώσει εάν παρουσιάζει διολίσθηση προς τα εμπρός . Για να συγκρίνει εάν υπάρχει διαφορά από το πάσχον μέλος κάνει την ίδια εξέταση και στο υγιές γόνατο.
Δοκιμασία πρόσθιου συρταροειδούς σε γωνία 90º
Εάν παρουσιάζει το φαινόμενο πρόσθιου συρταροειδούς δηλ. η κνήμη ολισθαίνει εμπρός τότε το γόνατο έχει υποστεί τραυματισμό
Άλλη μια μέθοδος εξέτασης είναι η περιστροφή της κνήμης για να διαπιστωθεί η αστάθεια στο γόνατο.
Όταν ο τραυματισμός είναι πρόσφατος ή εξέταση είναι αρκετά επίπονη.
Θεραπεία – αντιμετώπιση :
Ο στόχος για την αποκατάσταση του γόνατος είναι:
- Την σταθεροποίηση της άρθρωσης
- Την μείωση του πόνου και οιδήματος
- Την επαναφορά του ασθενούς στην επαγγελματική και αθλητική δραστηριότητα
- Την βελτίωση της ποιότητας ζωής του
Σε πρώτη φάση αμέσως μετά από τραυματισμό , τοποθετούμε το μέλος ψηλά και βάζουμε πάγο. Σε δεύτερη φάση χρησιμοποιούμε έναν ελαστικό επίδεσμο και σε συνδυασμό με την παγοθεραπεία προσπαθούμε να μειώσουμε το οίδημα.
Ο πόνος αρχικά αντιμετωπίζεται με παυσίπονα.
Ο σκοπός είναι να μειωθεί το οίδημα και να σταθεροποιηθεί η κατάσταση ώστε να προχωρήσει σε συντηρητική ή επεμβατική θεραπεία.
Για το πως θα προχωρήσει η θεραπεία εξαρτάται από συγκεκριμένους παράγοντες:
- Ηλικία
- Εάν ασχολείται ενεργά με αθλητισμό
- Εάν η εργασία του απαιτεί να περπατά ή να εργάζεται όρθιος χειρωνακτικά
- Ποιος από τους συνδέσμους έχει υποστεί ρήξη (εμπρόσθιος ή οπίσθιος )
Συντηρητική θεραπεία:
Εάν ο τραυματισμός στο γόνατο δεν έχει επεκταθεί, δηλ. μερική ρήξη ή ο ασθενής δεν είναι ενεργός αθλητής ή ερασιτέχνης ή μεγάλος σε ηλικία μπορεί να επιλέξει τη συντηρητική αποκατάσταση.
Στη συντηρητική αποκατάσταση σημαντικό είναι να ακολουθήσει ένα πρόγραμμα φυσικοθεραπείας – κρυοθεραπείας για την αντιμετώπιση του οιδήματος και ειδικό πρόγραμμα ενδυνάμωσης των μυών του μηρού ώστε να σταθεροποιηθεί η άρθρωση του γόνατος.
Κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης και έως ότου οι μύες του μηρού αποκατασταθούν σε ισχύ, καλό είναι να προστατευθεί το γόνατο με μια ενισχυμένη επιγονατίδα ή έναν λειτουργικό νάρθηκα γόνατος. ( συνιστάται για μεγαλύτερη σταθερότητα ).
Πάντως σε συντηρητική θεραπεία μπορεί μετά από δέκα χρόνια να παρουσιαστεί ήπια οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο (τυχόν αποδυνάμωση των μυών του μηρού και μικρή αστάθεια της άρθρωσης ).
Πόσο καιρό πρέπει να έχουμε βακτηρίες;
Για να αποφορτίσουμε την άρθρωση του γόνατος αμέσως μετά τον τραυματισμό και κατά την διάρκεια της αποκατάστασης μπορεί να χρησιμοποιηθούν βακτηρίες ώστε να έχει μερική φόρτιση το μέλος. Όταν υποχωρήσει το οίδημα και ο πόνος πρέπει προοδευτικά να φορτίσουμε το πόδι ώστε να μην ατροφήσει περισσότερο.
Ο χρόνος χρήσης της βακτηρίας είναι καθαρά υποκειμενικός και έχει άμεση σχέση με την κατάσταση του ασθενή ( αθλητικός ή όχι, ηλικία και αντιμετώπιση του πόνου ).
Η σημαντικότερη θεραπεία σε ρήξεις χιαστών τόσο πριν όσο και μετά το χειρουργείο είναι η μυϊκή ενδυνάμωση.
Πότε γίνεται το χειρουργείο σε ρήξη χιαστών
Συνήθως χειρουργούνται οι αθλητικά ενεργοί με ρήξη πρόσθιου χιαστού. Σε ρήξη οπίσθιου χιαστού γίνεται επέμβαση όταν η συντηρητική μέθοδος αποτυγχάνει και το γόνατο εξακολουθεί να παραμένει ασταθές.
Η επέμβαση μπορεί να γίνει αμέσως μετά από τον τραυματισμό αλλά προτιμότερο είναι να υποχωρήσει το οίδημα και το αιμάτωμα, στις περιπτώσεις αυτές περίπου 4-6 εβδομάδες μετά την ρήξη.
Ο τένοντας δεν μπορεί να συρραφεί, οπότε αντικαθίσταται με μόσχευμα.
Η τομή είναι πολύ μικρή, η επέμβαση γίνεται αρθροσκοπικά και τοποθετείται το μόσχευμα στη θέση του κατεστραμμένου και σταθεροποιείται στην κνήμη με βίδα.
Σημαντικό είναι ο χειρουργός να τοποθετήσει σωστά το μόσχευμα (μήκος) ώστε να παραμείνει όλο το εύρος της κίνησης του γόνατος.
Το μόσχευμα αποτελείται συνήθως από τον επιγονατιδικό τένοντα με οστικά άκρα και τους ισχιοκνημιαίους, του ασθενούς.
Μετεγχειρητική πορεία
Μετά από το χειρουργείο σημαντικό ρόλο έχει η σωστή αποκατάσταση.
Το γόνατο θα πρέπει να μην επιφορτιστεί άμεσα και να προστατευθεί ώστε να μην υποτροπιάσει. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να φορεθεί μηροκνημικός κηδεμόνας για 6-10 εβδομάδες ώστε να σταθεροποιεί την άρθρωση και να περιορίζει αρχικά και το εύρος κίνησης του γόνατος. Ταυτόχρονα απαιτείται φυσικοθεραπεία και άμεση κινητοποίηση της άρθρωσης με CPM (συσκευή παθητικής κινητοποίησης γόνατος).
Η εξέλιξη της αποκατάστασης εξαρτάται όπως προανάφερα από τους εξής παράγοντες:
- Ηλικία
- Εάν είναι αθλητικός
- Βάρος
- Προσήλωση του αθενούς και συχνότητα στο εντατικό πρόγραμμα φυσικοθεραπείας
- Χαρακτήρας – αντιμετώπιση της κατάστασης
Περίπου 8 στους 10 ασθενείς που κάνουν επέμβαση, ανακτούν το πρότερο επίπεδο της απόδοσης με την ολοκλήρωση του κύκλου της αποκατάστασης.
Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις δεν ανακτά την πλήρη έκταση ή κάμψη το γόνατο ή παρατηρείται μερική αστάθεια στην άρθρωση ( χαλαρό μόσχευμα ).
Η συστηματική και συνεχής ενδυνάμωση των μυών του μηρού είναι επιτακτική για τη διατήρηση της κατάστασης του μέλους σε βάθος χρόνου.
Πόσο καιρό μετά από την εγχείρηση επιστρέφουμε σε εργασία – αθλητικές δραστηριότητες;
Παλαιότερα οι αθλητές επέστρεφαν στην ενεργό δράση μετά από 12 μήνες ενώ σήμερα με την εξέλιξη της φυσικοθεραπείας (ενδυνάμωση έσω, έξω τετρακεφάλου με ισοκινητική συσκευή, ηλεκτροθεραπεία, άμεση κινητοποίηση, ενεργοποίηση και αναχαίτηση της μυϊκής ατροφίας, καθημερινό ειδικό εντατικό πρόγραμμα) ο χρόνος αποκατάστασης έχει μειωθεί 6 μήνες!
Η επιστροφή στην εργασία χωρίς να είναι δεσμευτικό, υπολογίζεται σε περίπου 6-7 εβδομάδες μετά το χειρουργείο για άτομα που δουλεύουν σε γραφείο και σε 10-12 εβδομάδες για άτομα με χειρωνακτική εργασία. Στη ενεργό δράση οι αθλητές επιστρέφουν σε περίπου 5-6 μήνες ( αναλόγως το μέγεθος του τραυματισμού ).
Συντάκτης : Τσακίρης Αλέξανδρος
Καθ.Φ.Α. -Φυσικοθεραπευτής, MSc Rehabilitation
Πηγές : https://Wikipedia.de
https://www.clinicaladvisor.com
Σχετικά Προϊόντα
Αφήστε ένα σχόλιο